Các phương pháp dạy học tích cực – Bí quyết để trở giáo viên dạy giỏi

Bạn muốn biết các phương pháp dạy học tích cực là gì? Có thể nói đó là cách lấy sự chủ động của người học làm trọng tâm, phương pháp học tích cực đã và đang được nhiều nước có nền giáo dục tiên tiến trên thế giới áp dụng và mang lại những thành công nhất định cho nền giáo dục nước nhà. Tại Việt Nam, các phương pháp giảng dạy tích cực cũng đang dần được phổ biến, thay thế cho cách thức giảng dạy và tiếp nhận kiến thức một cách thụ động như trước đây.

A. Phương pháp dạy học tích cực là gì?

Các phương pháp dạy học tích cực hiện nay là được hiểu chính là cách thức hành động của giáo viên và học sinh trong trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học. Các kỹ thuật dạy học tích cực chưa phải là cách dạy học tích cực độc lập mà chỉ là là những đơn vị nhỏ nhất của các phương pháp dạy học.

Với các phương pháp dạy học tích cực mà chúng tôi sẽ giới thiệu qua bài viết này đòi hỏi giáo viên phải có bản lĩnh, chuyên môn tốt và kiên trì xây dựng cho học sinh phương pháp học tập chủ động một cách vừa sức, từ thấp lên cao. Tuy nhiên, khi đổi mới phương pháp dạy học phải có sự hợp tác cả của giáo viên và học sinh, sự phối hợp nhịp nhàng hoạt động dạy với hoạt động học thì mới thành công.

Phương pháp dạy học tích cực là gì?

B. Các phương pháp dạy học tích cực dành cho giáo viên

Hiện nay, có nhiều phương pháp dạy học tích cực nhằm giúp học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức tốt mà còn phát triển tư duy năng lực của các em. Tuy nhiên, để áp dụng giáo viên cần linh hoạt tùy vào bài học để chọn được kỹ thuật phù hợp. Đây là một số phương pháp đưa ra để tham khảo:

1. Kiểu vấn đáp

Vấn đáp (đàm thoại) là biện pháp trong đó giáo viên đặt ra câu hỏi để học sinh trả lời, hoặc học sinh có thể bàn luận với nhau cùng với giáo viên; qua đó học sinh nắm bắt rõ được nội dung bài học. Căn cứ vào thuộc tính hoạt động nhận thức, người ta phân biệt các loại phương pháp vấn đáp như sau:

Vấn đáp tái hiện

Giáo viên đặt câu hỏi chỉ yêu cầu học sinh nhớ lại kiến thức đã biết và trả lời dựa vào trí nhớ, không thèm suy luận. Vấn đáp tái tạo không được xem là phương pháp quý báu sư phạm. Đó là phương pháp được dùng khi cần đặt mối liên hệ giữa các kiến thức vừa mới học.

Vấn đáp giải thích – minh họa:

Nhằm mục tiêu làm sáng tỏ một đề tài nào đó, giáo viên lần lượt nêu ra những câu hỏi kèm theo những giá dụ minh họa để học sinh sáng sủa, dễ nhớ. phương pháp này đặc biệt có công hiệu khi có sự tương trợ của các phương tiện nghe – nhìn.

Vấn đáp tìm tòi (Nói chuyện Ơxrixtic):

Giáo viên dùng một hệ thống câu hỏi được sắp xếp hợp lý để hướng học sinh từng bước phát xuất hiện thực chất của sự vật, tính quy luật của cảnh tượng đang tìm hiểu, kích thích sự thèm muốn am hiểu.

Thầy giáo tổ chức sự trao đổi ý kiến – kể cả bàn cãi – giữa thầy với cả lớp, có khi giữa trò với trò, nhằm giải quyết một Sự tình xác định. Trong vấn đáp tìm tòi, thầy giáo giống như người tổ chức sự tìm tòi, còn học sinh giống như người tự lực phát hiện kiến thức mới. Vì thế, khi chấm dứt cuộc Nói chuyện, học sinh có được niềm vui của sự khám phá trưởng thành thêm một bước về tư duy.

2. Kiểu làm việc theo nhóm

Các mảnh ghép (Jigsaw)

Phương pháp “Các mảnh ghép” là hình thức học tập kết hợp giữa cá nhân với nhóm và các nhóm với nhau.

Thực hiện: Đầu tiên cần chuẩn bị giấy bút cho các thành viên. Phân học sinh thành từng nhóm có nhóm trưởng, giáo viên giao nhiệm vụ cho từng nhóm, các nhóm cùng thảo luận và rút ra kết quả, yêu cầu từng thành viên trong nhóm đều có khả năng trình bày kết quả. Mỗi nhóm sẽ tách ra và hình thành nhóm mới theo sơ đồ rồi lần lượt từng thành viên trình bày kết quả thảo luận.

Hiểu quả đạt được: Phương pháp này giúp học sinh biết cách cùng nhau giải quyết một nhiệm vụ theo chủ đề được chọn hoặc bốc thăm (có nhiều chủ đề), khuyến khích sự tham gia tích cực của học sinh, nâng cao vai trò cá nhân trong quá trình hợp tác, giúp đào sâu kiến thức và phát huy hiểu biết của mình để giải quyết những việc lệch lạc.

Khăn trải bàn

Kỹ thuật khăn trải bàn cũng là phương pháp dạy học tích cực tổ chức hoạt động mang tính kết hợp giữa hoạt động cá nhân với hoạt động nhóm nhằm:

Thực hiện: Giáo viên chia nhóm, phân công nhóm trưởng, thư ký và giao dụng cụ. Sau đó giáo viên sẽ đưa ra vấn đề cho các nhòm, từng thành viên viết ý kiến của mình vào góc của tờ giấy. Nhóm trưởng và thư ký sẽ tổng hợp các ý kiến và lựa chọn những ý kiến quan trọng viết vào giữa tờ giấy.

Hiệu quả đạt được: Thúc đẩy sự tham gia tích cực của học sinh, tăng cường tính độc lập, trách nhiệm của cá nhân học sinh và phát triển mô hình có sự tương tác giữa học sinh với nhau.

Động não (Công não) (Brainstorming)

Kỹ thuật động não (công não) là kỹ thuật nhằm huy động những tư tưởng mới mẻ, độc đáo về một chủ đề của các thành viên trong nhóm cùng thảo luận. Các thành viên tham gia một cách tích cực nhằm tạo ra vô số ý tưởng.

Thực hiện:  Giáo viên chia nhóm, các nhóm tự chọn nhóm trưởng và thư ký. Sau đó giao vấn đề cho các nhóm. Nhóm trưởng điều hành hoạt động thảo luận chung của cả nhóm trong một thời gian quy định, các ý kiến đều được thư ký ghi nhận lại, khuyến khích thành viên đưa càng nhiều ý kiến càng tốt khuyến khích ý tưởng mới và táo bạo. Cả nhóm cùng lựa chọn giải pháp tối ưu, thu gọn các ý tưởng trùng lặp, xóa những ý không phù hợp, sau cùng thư ký báo cáo kết quả.

Hiệu quả đạt được: Phương pháp này dê thực hiện, không mất nhiều thời gian mà lại huy động mọi ý kiến của thành viên, tập trung trí tuệ. các thành viên nhóm tham gia hoạt động một cách sôi nổi giúp tạo không khí thoải mái và tiếp thu bài một cách tốt nhất.

3. Kiểu đặt và giải quyết vấn đề.

Đây là phương pháp giúp tập dượt cho học sinh biết phát hiện, đặt ra và giải quyết những sự tình gặp phải trong học tập hay trong cuộc sống của cá nhân. Trong dạy học theo phương pháp đặt và giải quyết vấn đề, học trò vừa nắm được tri thức mới, vừa nắm được phương pháp lĩnh hội tri thức đó, phát triển tư duy hăng hái, sáng tạo, được để sẵn một năng lực thích ứng với đời sống xã hội, phát hiện kịp thời và giải quyết hợp lý các vấn đề phát sinh.

Các phương pháp dạy học tích cực ở tiểu học đạt hiệu quả rất cao

Trên đây là các phương pháp dạy học tích cực, với những phương pháp này mong rằng nhờ nó các bạn có thể đạt được hiệu quả cao trong giảng dạy hay học tập. Cám ơn các bạn đã theo dõi, chúc các bạn thành công!

>>> Đọc thêm: Những bài thơ ngắn về thầy cô thể lòng biết ơn sâu sắc nhất